Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Κυανοτυπίες (blueprints)"

Αναθεώρηση της 16:37, 10 Νοεμβρίου 2015

Θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε και η φωτογραφίες του φτωχού, αλλά στην ούσια τότε θα χάναμε όλο το νόημα της κυανοτυπίας :)

Η κυανοτυπία είναι μια μέθοδος αντιγραφής του 19ου αιώνα η οποία συνέχισε να χρησιμοποιείται και στον 20ο μέχρι τα πρίντερ και τα πλότερ να γίνουν της μόδας και να φθηνήνουν. Από αυτή τη μέθοδο πήραν και το όνομά τους τα blueprints που λόγω των χημικών που χρησιμοποιούμε είναι πάντα μπλέ. Η βασική της ιδέα είναι τόσο απλή, όμορφη, εύχρηστη και με τόσες πολλές εφαρμογές που ώρες ώρες αναρωτιέσαι γιατί σκατά σταματήσαμε να τη χρησιμοποιούμε. Ας εξηγήσουμε όμως για αρχή πως φτιάχνεται μια κυανοτυπία

Η αρχή λειτουργίας είναι πολύ απλή. Το χημικό διάλυμα που χρησιμοποιούμε είναι φωτο-ευαίσθητο (κυρίως στη UV ακτινοβολία του ήλιου) κι όταν φωτίζεται μετατρέπεται σ'ένα βαθύ μπλέ ελεκτρικ. Όπου δεν το βλέπει ο ήλιος παραμένει στο χρώμα του υποστρώματος (ας πούμε λευκό χαρτί).

Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα των κυανοτυπιών είναι ότι καθώς το χημικό το απλώνουμε μόνοι μας στην επιφάνεια που θέλουμε να τυπώσουμε, μπορούμε πολύ εύκολα να τυπώσουμε μεγάλα ή μικρά μεγέθη, σε ύφασμα, σε ξύλο και ό,τι άλλο βάλει ο νους σας :)

Χρειαζόμαστε μόλις 2 γενικώς ακίνδυνα χημικά (καμία σχέση με τις δαγκεροτυπίες που είναι πολύ πιο περίπλοκες και επικίνδυνες), ήλιο και πολύ λίγη προσοχή καθώς ως μέθοδος είναι σαφώς λιγότερο ευαίσθητη από τη φωτογραφία. Υπό αυτή την έννοια είναι κατάλληλη και για παιδιά καθώς δεν χρειάζεται καμία ιδαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και γρήγορα.

Η βασική συνταγή λέει:

• 125γρ Ferric ammonium citrate (το πράσινο δουλεύει πολύ καλύτερα) + μισό λίτρο απιονισμένο νερό
• 80γρ Potassium ferricyanide + μισό λίτρο απιονισμένο νερό
• 6γρ ζελατίνη ζαχαροπλαστικής (προαιρετικό αλλα βοηθάει τα χημικά να μη ρουφάνε πολύ αν τα απλώσουμε σε αποροφητικές επιφάνειες)

Στην ουσία ζεσταίνουμε 1 λίτρο νερό, διαλύουμε μέσα τη ζελατίνη, το αφήνουμε να κρυώσει, το χωρίζουμε στα δύο και ανακατεύουμε το κάθε χημικό με το νερό του. Το ρίχνουμε σε αδιαφανή καλύτερα μπουκάλια και το φυλάμε σε μέρος σκιερό. Κάθε φορά που θέλουμε να τα χρησιμοποιήσουμε ανακατεύουμε σ'ένα μπολάκι ίση ποσότητα από το κάθε διάλυμα.

1 λίτρο χημικών για κυανοτυπίες θα μας φτάσει για περίπου 400-500 σελίδες Α4 ! Εμένα τα χημικά μου κόστισαν γύρω στα 25 ευρώ το καθένα για 500γρ σκόνης και άρα πρακτικά μπορώ να τυπώσω 1600σελίδες Α4 με 50 ευρώ δηλαδή κόστος σελίδας 3σεντς :)

Προεργασία

Θα χρειαστούμε

• ένα μπολάκι για να ανακατέψουμε τα χημικά,
• μια επιφάνεια που να μην λερώνει εύκολα (να μην ειναι αποροφητική),
• ένα πινέλο ή/και ένα κομμάτι παλιό βαμβακερό ύφασμα από παλιό μπλουζάκι (όσο πιο παλιό τόσο πιο καλό για να μην αφήνει χνούδια),
• μια επιφάνεια υπόστρωμα που θα απλώσουμε το χημικό (χαρτί ή ύφασμα ή ξύλο πχ).
• ένα σκοτεινό δωμάτιο μια σκοτεινή ντουλάπα ή ένα σκοτεινό κουτί προκειμένου να αφήσουμε το υπόστρωμα να στεγνώσει (δεν χρειάζεται να είναι απόλυτα σκοτεινό καθώς τα χημικά μας δεν είναι τόσο φωτο-ευαίσθητα)
• ένα ζευγάρι γάντια για οταν απλώνουμε το διάλυμμα το οποίο δεν είναι καυστικό ή οξυ αλλά για ποιο λόγο να λερώνουμε τα χέρια μας?

Μία μέρα πριν τυπώσουμε ανακατεύουμε δύο ίσες ποσότητες χημικών. 50γρ από το κάθε χημικό φτάνουν για 40 σελίδες Α4 περίπου. Μετά σε μέρος σκιερό και μακριά από τον ήλιο, παίρνουμε το ύφασμα ή το πινέλο και απλώνουμε χημικό πάνω στο υπόστρωμα (ας πούμε ένα μπλουζάκι ή μια σελίδα χαρτιού. Το πινέλο έχει την τάση να αφήνει πινελιές στο χαρτί (κάτι που μπορεί να είναι επιθυμητό μπορεί και όχι, το ύφασμα έχει την τάση να απλώνει το χημικό πιο ομοιόμορφα. Γενικά είμαστε φιδωλοί καθώς δεν θέλουμε να ποτίσει πολύ η επιφάνειά μας (γιατί θα μας δυσκολέψει μετά στο πλύσιμο). Μόλις ικανοποιηθούμε από το αποτέλεσμα (το υπόστρωμα θα πάρει μια ελαφριά κιτρινοπράσινη απόχρωση τοποθετούμε το νοτισμένο χαρτί στη σκοτεινή μας ντουλάπα και το αφήνουμε να στεγνώσει. Επαναλαμβάνουμε μέχρι να τελειώσει το χημικό μας ή μέχρι να χορτάσουμε :)

Από τα μέχρι τώρα πειράματα με χαρτί έχουμε να σημειώσουμε ότι κλασικό λευκό χαρτί 80γρ είναι γενικά πολύ ευαίσθητο με τα υγρά και κατσιάζει κόβεται εύκολα. Προτιμήστε βαρύτερα χαρτιά. Εμείς είχαμε πρόσβαση σε τεράστια τυπογραφικά φύλα 82x56cm (θα έλεγα ότι είναι πιο βαρύ από 150γρ) από αυτά που τύπωναν παλιά βιβλία και αντέχουν στις κακουχίες. Καθώς η διαδικασία είναι τόσο φθηνή και απλή μερικά πειράματα θα σας πείσουν για το πιο είναι το κατάλληλο χαρτί.

Το ανακατεμένο διάλλυμα αντέχει 1-2 βδομάδες τουλάχιστον και το ίδιο ισχύει και για τις σελίδες που μόλις βάψαμε (φυσικά πρέπει και τα δύο να κρατηθούν στο σκοτάδι). Αφήνουμε λοιπόν τα μπλουζάκια και τα χαρτιά μας να στεγνώσουν και πάμε στον υπολογιστή.

Εκεί θα χρειαστούμε

• ένα πρόγραμμα επεξργασίας εικόνας (εγώ χρησιμοποιώ gimp) ή/και ένα πρόγραμμα vector graphics (εγώ χρησιμοποιώ inkscape).
• Διαφάνειες για προτζέκτορα που να τυπώνουν σε εκτυπωτή (laser καλύτερα αλλά και inkjet)
• έναν εκτυπωτή ασπρόμαυρο.

Διαλέγουμε μια φωτογραφία που θέλουμε να τυπώσουμε. Για τα αρχικά πειράματα θα πρότεινα μια φωτογραφία ή ένα vector graphic μονόχρωμο, δηλαδη να αποτελείται από μαύρο και άσπρο. Για να μετατρέψουμε οποιαδήποτε φωτογραφία σε μονόχρωμη, επιλέγουμε στο gimp image-->mode--->grayscale και αμέσως μετά colors-->threshold. Επιλέγοντας το κατάλληο threshold επιλέγουμε πόσο σκοτεινή ή φωτεινή θα είναι η φωτογραφία μας. Αυτό είναι και το "αρνητικό" μας. Ο,τιδήποτε είναι μαύρο στη φωτογραφία θα βγεί άσπρο στην κυανοτυπία και ο,τιδήποτε είναι άσπρο θα βγεί σκούρο μπλε ελεκτρίκ :) Αν θέλουμε να αντιστρέψουμε το αποτέλεσμα πατάμε colors--->invert.

Αν θέλουμε σε μια σελίδα Α4 να φτιάξουμε πολλά σχήματα συνεχίζουμε στο ίδιο στυλ μέχρι να γεμίσουμε τη σελίδα μας. Μόλις ικανοποιηθούμε απο το αποτέλεσμα την τυπώνουμε σε μία διαφάνια.

Στην ουσία αυτό είναι το αρνητικό μας. Επαναλαμβάνουμε η διαδικασία με όσα αρνητικά θέλουμε, σε όποιο μέγεθος τραβάει η όρεξή μας. Μπορούμε να τυπώσουμε και σε πολύ μεγαλύτερα μεγέθη (πχ Α2) κόβωντας τη φωτογραφία μας σε 4 Α4 διαφάνειες τις οποιες θα ενώσουμε μετά, αλλά αυτά είναι πιο προχωρημένα κόλπα (καθώς θα πρέπει να βρούμε και γυαλί αντίστοιχου μεγέθους). Άλλο προχωρημένο στάδιο είναι να προσπαθήσουμε να τυπώσουμε αποχρώσεις του μπλε όπως και στην ασπρόμαυρη φωτογραφία. Για να το καταφέρουμε αυτό θα πρέπει να μην κάνουμε Threshold στην ασπρόμαυρη φωτογραφία αλλά να κάνουμε λίγο πιο έντονο το contrast από το colors--->contrast.

Μετά απο 8-12 ώρες τα χαρτιά μας θα έχουν στεγνώσει και θα είναι έτοιμα για τύπωμα. Έτσι λοιπόν διαλέγουμε μια όμορφη ηλιόλουστη μέρα, φοράμε τα γυαλιά ηλίου και ξεκινάμε

Η απλή τέχνη της κυανοτυπίας

θα χρειαστούμε:

• 2 ίσα κομμάτια τζάμι που να καλύπτουν σε μέγεθος τις επιφάνειες που θέλουμε να τυπώσουμε. Επειδή πήγα να κόψω κάτι τζάμια που βρήκα στο δρόμο προσοχή να μην είναι ασφαλείας (τα ασφαλείας δεν κόβονται απλά θρυμματίζονται). Επίσης φροντίστε να μην έχουν κάποια αντι-UV επίστρωση γιατί δεν θα δουλέψουν. Γενικά όσο πιο απλό το γυαλί τόσο το καλύτερο.
• Μία διαφάνεια που θα χρησιμοποιήσουμε ως αρνητικό
• Ένα χαρτί που έχουμε ήδη εμποτίσει το χημικό μας και έχει στεγνώσει
• 2 ή 4 δαγκάνες για να πιάσουμε καλά το αρνητικό και το χαρτί μας ανάμεσα στα δύο γυαλιά (προαιρετικό αν τα τζάμια είναι βαριά)
• Γυαλιά ηλίου
• ένα χρονόμετρο ή ένα ρολόι
• ένα ορθογώνιο λεκανάκι νερό που να χωράνε το τυπωμένο χαρτί μας
• χαρτί κουζίνας
• Μια ηλιόλουστη ή μια λιγότερο ηλιόλουστη μέρα.
• αν ζείτε στο βορά και δεν έχετε ηλιόλουστες μέρες η δουλειά γίνεται και στη σκία αλλά θέλει παραπάνω χρόνο. Αν ζείτε στο βορά και είναι και χειμώνας τότε είναι καλύτερα να χρησιμοποιήσετε ένα UV light box που μπορείτε να φτιάξετε μόνες σας με βαριά 20ευρώ αντί για 200+ που κάνουν τα αγορασμένα.

Πρακτικά ακολουθούμε τις αρχές της εκτύπωσης contact στη φωτογραφία. Με λίγα λόγια το τυπωμένο μας αποτέλεσμα θα είναι 1:1 με τη διαφάνεια μας. Για να το κάνουμε αυτό καθαρίζουμε καλά τα τζάμια (και κυρίως αυτό που θα μπεί απο πάνω. Καθόμαστε σε μια σκία και απλώνουμε πρώτα το εμποτισμένο χαρτί και από πάνω του το "αρνητικό" μας (δηλαδή τη διαφάνεια. Τα καπακώνουμε με το δεύτερο τζάμι και βάζουμε τις δαγκάνες ή τα μανταλάκια. Για το πρώτο πείραμα πάρτε ένα κομμάτι ξύλο και κάντε το εξής απλό.

Βγάλτε όλη την επιφάνεια στον ήλιο αλλά καλύψτε με το ξύλο τα 3/4 του εμποτισμένου χαρτιού. Μετρήστε 3λεπτά. Τραβήξτε το ξύλο στα 2/4 του χαρτιού μετρήστε πάλι 3 λεπτά. Τραβήξτε το ξύλο στο 1/4 πάλι για 3 λεπτά και τέλος χωρίς ξύλο για άλλα τρία λεπτά.

Μεταφέρετε το γυαλί πάλι στη σκιά, ανοίξτε το τζάμι και βγάλτε το χαρτί. Ρίξτε το αμέσως στο λεκανάκι με το νερό. Αν δεν έχετε λεκανάκι και δεν τυπώνετε γιγαντοαφίσα και ο νιπτήρας φτάνει. ανακατέψτε λίγο την επιφάνεια έτσι ώστε να ξεπληθούν τα χημικά απο το χαρτί. Σε λίγο θα δείτε σιγά σιγά να σχηματίζεται το χαρακτηριστικό βαθύ μπλε της κυανοτυπίας. Αλλά θα σκουρύνει κι άλλο. Ξεπλύντε για 7-10 λεπτά αλλάζοντας ένα δύο νερά. Το πρώτο νερό θα πάρει ένα κιτρινοπράσινο χρώμα. Μερικές σταγόνες λευκό ξύδι βοηθάνε να ξεπλυθούν τα χημικά ευκολότερα, αλλά δεν είναι απαραίτητες.

Μετά από ένα δεκάλεπτο θα έχετε στα χέρια σας την πρώτη σας κυανοτυπία, αλλά θα είναι λίγο περίεργη καθώς το μπλέ της θα είναι λίγο ντεγκρατνέ. Πρακτικά στο 1/4 η κυανοτυπία σας θα είδε μόλις 3 λεπτά ήλιο στο δεύτερο τέταρτο 6 στο τρίτο 9 και στο τέταρτο 12. Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να ρυθμίσετε το πόσο εντονο θα είναι το μπλέ στις συγκεκριμένες συνθήκες (πχ καλοκαίρι μεσημέρι). Καθώς η διαδικασία δεν είναι τόσο φωτο-ευαίσθητη θα παρατηρήσετε ότι μπορεί οι διαφορές να μην είναι μεγάλες. Εδώ μπορείτε να βρείτε μερικά ωραία παραδείγματα από όλο τον κόσμο του πόσο χρόνο χρειάστηκαν. Προσαρμώστε αναλόγως και στο επόμενο πείραμα αφήστε το χαρτί να εκτεθεί ολόκληρο στον ήλιο για το χρονικό διάστημα που επιλέξατε έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι ομοιόμορφο.

Όσο δεν θέλουμε να πετύχουμε πολλές αποχρώσεις του μπλέ και πάμε για το κλασικό μπλέ/άσπρο, η ακρίβεια στην ώρα έκθεσης δεν είναι σημαντική. Όταν αρχίσετε να τυπώνετε αποχρώσεις του μπλε εκεί θα έχει σημασία ακόμα και το λεπτό, προκειμένου να μην "καεί" η κυανοτυπία σας από την υπερβολική έκθεση.

Στεγνώστε τα βρεγμένα χαρτιά προσεκτικά για να μην σας τσαλακώθουν κατά το στέγνωμα. Εγώ τα έβαλα ανάμεσα στα τζάμια με χαρτί κουζίνας ενδιάμεσα και μερικά βαριά βιβλία από επάνω και τα άφησα μια δύο μέρες για να στεγνώσουν καλά και ομοιομορφα, καθώς το τσαλακωμένο χαρτί αν στεγνώσει δεν ξετσαλακώνει εύκολα.

Επόμενα βήματα και τι δεν δούλεψε

Σε γενικές γραμμές μπορείτε μετά να αλλάξετε το χρώμα της κυανοτυπίας σας χρησιμοποιώντας χρωστικές όπως οι κόκκοι καφέ και το τσάι. Το ίντερνετ είναι γεμάτο τετοιων μεθόδων, ξεκίνήστε από εδώ. Μόλις τις χρησιμοποιήσω κι εγώ θα συμπληρώσω, αλλά για αρχή λατρεύω το σκούρο μπλε.

Κάτι άλλο που μπορείτε να κάνετε είναι να χρησιμοποιήσετε χαρτόνι αντί για χαρτί. Όταν τυπώνετε σε ύφασμα, το ύφασμα μετά να το πλένετε με απορρυπαντικό χωρίς σόδα βόρακα λευκαντικές ουσίες κλπ καθώς θα ξεθωριάσει πιο γρήγορα (εγώ χρησιμοποιώ απλό σαπούνι που χρησιμοποιώ και για τα μάλλινα).

Δεν μου δούλεψαν τα σιδερότυπα. Αν και μπορείς να τυπώσεις κυανοτυπίες πάνω σε ύφασμα, ήθελα να χρησιμοποιήσω κάτι σιδερότυπα που είχα προκειμένου να πετύχω πιο σταθερό αποτέλεσμα στο πλύσιμο. Παρότι η διαδικασία δούλεψε, στο πλύσιμο, το σιδερότυπο έγινε ένα μικρό ρολό και το χημικό ποτέ δεν κόλησε.

Δεν μου δούλεψε επίσης το Dibond. Δοκίμασα να τυπώσω κατευθείαν πάνω σε dibond αλλά το χημικό δεν έδειξε να κάθεται τόσο καλά Η διαδικασία πάλι δούλεψε αλλά κάτι μου λέει ότι θα φύγει εύκολα. Ο καιρός θα δείξει.

Χρωστάω μπόλικες φωτογραφίες μόλις μου στεγνώσουν οι πρώτες θα τις βάλω

περαιτέρω διαβάσματα

http://www.alternativephotography.com/wp/processes/cyanotype/beat-the-blues-making-cyanotypes

http://wp.radiertechniken.de/edeldruckverfahren-iii/cyanotypie/